Ας ξεκινήσουμε από το πάρα πολύ βασικό: Ο καφές που χρησιμοποιείται στο μπρίκι, δεν έχει διαφορά με τους υπόλοιπους. Θεωρώ πως αυτό πρέπει να αποσαφηνιστεί γιατί επικρατεί σύγχυση. Όλοι προέρχονται από το καφεόδεντρο, αυτό που αλλάζει ώστε να μπορούμε να κατατάξουμε τους καφέδες στις διάφορες κατηγορίες, είναι το διαφορετικό ψήσιμο και άλεσμα.
Ειδικά για το καφέ στο μπρίκι, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι μέχρι τώρα, χρησιμοποιούμε δύο ποικιλίες Arabica οι οποίες προέρχονται από Ρίο και Σάντος καθώς και την βραζιλιάνικη Robusta. Μέχρι τώρα, γιατί σιγά σιγά αρχίζουν να επιλέγονται και άλλες ποικιλίες καφέ και το «παιχνίδι» αποκτά ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον.
Ας αναφερθούμε σε κάποια ιστορικά στοιχεία για αυτό το μίγμα καφέ–νερού, το οποίο μας ξυπνάει και μας δίνει ενέργεια, κάθε πρωί, πολύ πριν μπει στη ζωή μας, ο espresso.
Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι που παρασκεύασαν τέτοιου είδους καφέ ήταν οι Βεδουίνοι της Μέσης Ανατολής οι οποίοι, έβαζαν την χύτρα του καφέ πάνω στην άμμο που κάλυπτε την στάχτη και τα κάρβουνα για να τα κρατήσει ζωντανά. Γι’ αυτό υπάρχει και η παράδοση να ψήνεται ο καφές πάνω σε άμμο (στη χόβολη) στα παραδοσιακά καφενεία. Η χρήση του καφέ εισήχθη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου (1517). Δεν είναι ακριβώς γνωστή η εποχή που διαδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά τον κατανάλωναν σε μυστικιστικές τελετές αδελφότητες όπως οι Σούφι «Χαλβετί» και οι Μπεκτασήδες. Η ευρύτερη χρήση του στην Κωνσταντινούπολη έγινε με το άνοιγμα δύο καφεποτείων το 1554.
Ο καφές έγινε μέρος της καθημερινότητας μας από την εποχή της Τουρκοκρατίας, οπότε και τον γνωρίσαμε. Η επαφή των Ελλήνων των περιοχών της Βόρειας Ελλάδας, της Θεσσαλονίκης και της Κωνσταντινούπολης, με τους Τούρκους έπαιξε σημαντικό ρόλο. Σύμφωνα με πηγές, τον 17ο αιώνα υπήρχαν στην Θεσσαλονίκη περισσότερα από τριακόσια καφενεία όπου σύχναζαν Έλληνες και Τούρκοι. Η σημερινή πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους, η Αθήνα, είχε ελάχιστα και μικρά καφενεία με κύρια πελατεία τους, τους Τούρκους. Με την πάροδο των χρόνων οι Έλληνες γίνονται και εκείνοι μέρος αυτής.
Ως τώρα δεν έχω αναφέρει τον καφέ στο μπρίκι, ως ελληνικό καφέ. Και αυτό διότι, ο καφές στο μπρίκι έχει ανάλογα την περιοχή στην οποία τον παρασκευάζουν και την ανάλογη ονομασία.
Στις βαλκανικές χώρες θα τον βρούμε ως τούρκικο, στην Αρμενία ως αρμένικο, στις χώρες της Μέσης Ανατολής ως αραβικό και στην Κύπρο ως κυπριακό. Η εκδίωξη των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 1960, οδήγησε στην άρνηση των καταναλωτών να αποκαλούν τον καφέ «τούρκικο» ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Μέχρι τότε όμως πολλοί τον ζητούσαν με αυτό τον τρόπο.
Κάτι άλλο σημαντικό που συνέβαλε στο να επικρατήσει ο όρος ελληνικός καφές, ήταν η επιλογή μίας ελληνικής εταιρείας να προβάλλει τον «ελληνικό» χαρακτήρα του καφέ για διαφημιστικούς λόγους. Η διαφήμιση ρωτούσε στον καταναλωτή «Πώς τον λέτε τον καφέ; Εμείς τον λέμε Ελληνικό!»
Η επιτυχία ήταν τέτοιου μεγέθους που όχι μόνο κατάφερε να αλλάξει όνομα στον καφέ, αλλά κατάφερε να τον αποκαλούν «ελληνικό» και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων.
Κάτι τελευταίο το οποίο κάνει τον ελληνικό καφέ διαφορετικό από τους υπόλοιπους καφέδες στο μπρίκι, είναι το ψήσιμό του και το άλεσμα του το οποίο είναι πιο λεπτό. Εμείς τον προτιμάμε πιο ξανθό σε σχέση με τους Τούρκους ή τους Άραβες, χωρίς αρώματα, δηλαδή χωρίς την προσθήκη κάρδαμου ή άλλων αρωματικών φυτών και τον πίνουμε σε μεγαλύτερη ποσότητα ανά φλιτζάνι.
Άρα μετά από όλα αυτά, νομίζω δικαίως μπορούμε να τον αποκαλούμε «Ελληνικό Καφέ».
Ίσως μαζί με την χωριάτικη ή ελληνική σαλάτα (μαζί με τα μουσακά, τζατζίκι, σουβλάκι, φέτα) ο ελληνικός καφές είναι από τα πιο δημοφιλή προϊόντα μας στο εξωτερικό. Ο καφές αποτελεί και ένα προϊόν μέρος της αναβίωσης της παραδοσιακής κουλτούρας μας. Με ένα διάλειμμα λόγω του φραπέ και του freddo espresso ο ελληνικός καφές, ίσως και λόγω της κρίσης, έγινε πάλι η καθημερινή πρωινή συνήθεια των Ελλήνων και ειδικά των νέων. Μια ιεροτελεστία – τελετουργία για πολλούς που είτε αγαπούν τον καφέ είτε ασχολούνται με αυτόν ή δεν μπορούν να ξεκινήσουν την μέρα τους χωρίς αυτό το μαγικό φίλτρο. Να προσθέσουμε και στα ήθη-έθιμα την γνώμη που σχηματίζει η πεθερά για την νύφη, αν είναι άξια για τον γιο της, αφού παρασκευάσει ελληνικό καφέ.
Το μπρίκι αποτελεί βασικό εργαλείο καθώς εκεί θα βράσει το μείγμα νερό-καφές ερωτοτροπώντας με την συντροφιά της ζάχαρης που θα σερβίρουμε με κουταλάκι ελληνικού, από χαλκό και θα ανακατέψουμε με αναδευτήρα από χαλκό. Η παρασκευή του ελληνικού καφέ θεωρείται επιτυχημένη, όταν το καϊμάκι διατηρείται κατά το σερβίρισμά του.
Συνήθως η αναλογία καφές-νερό είναι 7 γραμμάρια καφέ σε 60 ml νερό.
Για να ολοκληρώσουμε το σερβίρισμα ενός «τέλειου» ελληνικού καφέ, θα χρειαστούμε ένα παγωμένο ποτήρι νερό και ένα λουκούμι μαστίχα. Το ποτήρι νερό θα μας βοηθήσει στο να φύγουν, ίσως κάποια κατακάθια του ελληνικού, που θα έχουν σταθεί στο λαιμό μας, και στο να μας δροσίσει λίγο, για να συνεχίσουμε να πίνουμε το καφεδάκι μας. Τώρα θα μου πείτε το λουκούμι και συγκεκριμένα, το λουκούμι μαστίχα, για ποιο λόγο; Μαστίχα, γιατί μας δίνει αυτή την αίσθηση της φρεσκάδας. Από την άλλη το λουκούμι, συνηθίζουμε να το σερβίρουμε για αυτούς που πίνουν σκέτο τον καφέ τους, στο τέλος για να έχουν μία γλυκιά γεύση. Όπως λένε στην Τουρκία, «Τρώγε γλυκά, μίλα γλυκά».
Ο ελληνικός καφές σύμμαχος μας
Ο ελληνικός καφές δεν αποτελεί απλώς την αγαπημένη μας καθημερινή συνήθεια αλλά επιπλέον αποτελεί για τον οργανισμό μας έναν δυνατό σύμμαχο.
Ο ελληνικός καφές είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε αντιοξειδωτικά συστατικά. Αναλυτικά περιέχει χλωρογενικό οξύ, καφεϊκό οξύ και μελανοϊδίνες που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ελευθέρων ριζών. Υπολογίζεται ότι ένα φλιτζανάκι ελληνικού καφέ, περιέχει περίπου 150mg αντιοξειδωτικών ουσιών προφυλάσσοντας μας καθημερινά από καρδιαγγειακά νοσήματα, εμφάνιση καρκίνου αλλά και πρόωρη γήρανση. Πλούσιος σε πολυφαινόλες, με μέτρια ποσότητα καφεΐνης. Ένα φλιτζάνι (80ml) ελληνικού καφέ, περιέχει 35 έως 65mg καφεΐνης. Το θερμιδικό περιεχόμενο του ελληνικού καφέ, εξαιρετικά χαμηλό. Ένα φλιτζανάκι καφέ, αποδίδει μόνο 1 θερμίδα, αφού τα συστατικά των κόκκων του, είναι φτωχά σε υδατάνθρακες και λίπος.
Τον καφέ δεν τον πίνουμε κυρίως το πρωί γιατί το έχουμε δει σε τρίτους. Είναι η ιδανική ώρα. Σε άλλη περίπτωση όπως την νύχτα όσο διαβάζουμε για τις εξετάσεις για παράδειγμα, βοηθά να μην αποκοιμηθούμε. Η καφεΐνη επηρεάζει την κορτιζόλη, την ορμόνη που είναι ο ρυθμιστή του οργανισμού μας για να είμαστε σε εγρήγορση.
Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης προκαλεί ταχυκαρδία, παροδική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, νευρικότητα και δυσφορία. Το ίδιο ισχύει για όσους έχουν ευαισθησία στην καφεΐνη, γι’ αυτό προσοχή!
Μην ξεχάσετε να συνοδέψτε τον ελληνικό σας με παγωμένο νερό και… λουκούμι μαστίχας.
