Ανοίγουν οι πόρτες του bar και ξαφνικά εισέρχεσαι σ‘ ένα σκοτεινό χώρο. Ακούς τον ήχο της βροχής, αλλά είσαι σίγουρος ότι πριν μπεις δεν έβρεχε. Μάλλον παίζουν παιχνίδια τα αυτιά σου. Προχωράς. Οι αισθήσεις σου βρίσκονται σε εγρήγορση καθώς ακούς τις κραυγές άγνωστων άγριων ζώων. Συνεχίζεις. Στο βάθος αχνοφαίνονται ανθρώπινες φιγούρες, ακίνητες, άκαμπτες. Σου θυμίζουν ειδώλια κυκλαδικής τέχνης, αλλά δεν είναι. Ακούς μουσική, αλλά κανένα γνώριμο ήχο. Άλλο ένα βήμα και εμφανίζεται το bar. Βρίσκεσαι ανάμεσα σε περίεργα συστατικά, εξωτικές γεύσεις και μοναδική διακόσμηση. Καλώς ήρθες στην κουλτούρα του Tiki ή αλλιώς Exotica!
O Donn Beach και το Zombie
Το πάθος του κοινού με την Tiki κουλτούρα της Πολυνησίας οφείλεται σε έναν και μόνο άνθρωπο, ο οποίος το 1934 ιδρύοντας τη δική του επιχείρηση, δημιουργεί την κατηγορία των faux-tropical drinks (των ψευτοεξωτικών cocktails δηλαδή) και εφευρίσκει μία νέα τάση η οποία ακόμη και σήμερα χρίζει διεθνούς αναγνώρισης, το Tiki. Βεβαίως πολλοί λίγοι γνωρίζουν τον Ernest Raymond Beaumont Gantt με το πραγματικό του όνομα, αφού προτιμά να συστήνεται ως Don the Beachcomber, δηλαδή ο Δον που χτενίζει τις παραλίες (Donn Beach για συντομία). Η πρώτη του επιχείρηση με όνομα Don’s Beachcomber, ήταν ένα μικρό bar στο νούμερο 1722 N. Mc Cadden Place στο Hollywood (μερικά χρόνια νωρίτερα είχε μεταφερθεί εκεί η βιομηχανία του κινηματογράφου από τη Νέα Υόρκη). Το bar του γνώρισε τεράστια επιτυχία με θαμώνες όπως τους Frank Sinatra, Bing Crosby, Clark Gable και Marlene Dietrich. Για αυτόν το λόγο, η επιχείρηση μεταφέρθηκε το 1937 σε ένα μεγαλύτερο κτίριο σχεδόν απέναντι, στον αριθμό 1727 και επεκτάθηκε και στη γαστρονομία. Η κουζίνα του περιγράφεται ως Καντονέζικη, τοποθετημένη απλώς σε ένα εξωτικό υπόβαθρο, η κύρια ατραξιόν ήταν τα cocktails, το τέλειο αντίδοτο στον κοινωνικά καταπιεσμένο Αμερικανό. Πρωτοποριακό cocktail της εποχής και ίσως το πιο διάσημο του Donn Beach ήταν το θρυλικό Zombie του οποίου οι επιπτώσεις είναι αρκετά έντονες ιδιαίτερα εάν κάποιος καταναλώσει περισσότερα από δύο.
H μεγάλη άνθιση βέβαια ήρθε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αμερικανοί βετεράνοι που υπηρέτησαν στο Νότιο Ειρηνικό εξιστορούν τις μοναδικές τους περιπέτειες, η πιο γνωστή εκ των οποίων εκδόθηκε το 1947 από τον James A. Michener με το τίτλο “Tales of the South Pacific” και κέρδισε βραβείο Πούλιτζερ (Pulitzer Prize), το οποίο στη συνέχεια έγινε μεταφορά σε μιούζικαλ στο Broadway και έγχρωμη ταινία στο Hollywood το 1958. Πλέον την Πολυνησία εκπροσωπούσαν περιοχές όπως Bali Hai και Bora Bora γεμάτα με ημίγυμνες γυναίκες προκαλώντας έτσι το ενδιαφέρον της πουριτανής αμερικανικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα το αίσθημα της περιπέτειας αναζωπυρώθηκε από τον Νορβηγό ανθρωπολόγο Thor Heyerdahl, ο οποίος με τη σχεδία του (Κον Τίκι) προσπάθησε να επιβεβαιώσει τις θεωρίες του περί αρχαίας μετανάστευσης ανθρώπων στην Πολυνησία.
Ο Trader Vic και το Mai Tai
Κάθε επιτυχημένο εγχείρημα αναπαράγεται και εξαπλώνεται. Πολλοί προσπάθησαν να αντιγράψουν την επιτυχία του Donn Beach, κανένας όμως δεν τα κατάφερε καλύτερα από τον Victor Jules Bergeron ο οποίος στις 11 Νοεμβρίου του 1934 ανοίγει στο Oakland το Hinky Dinks. Αναγνωρίζοντας την επιτυχία της Tiki κουλτούρας, το Hinky Dinks αρχίζει να μεταμορφώνεται σε εξωτικό bar και σύντομα μετονομάζεται σε Trader Vic’s. O Trader Vic, όπως επιλέγει να αποκαλείται, αναπτύσσει περαιτέρω την μίξη αλκοολούχων ποτών και εισάγει αποστάγματα που δεν χρησιμοποιούνταν, όπως το brandy, την tequila και το sherry και παρουσιάζει cocktails με ευφάνταστα ονόματα όπως Scorpion, El Diablo και Fogcutter. Κανένα όμως δεν προκάλεσε τόσες ίντριγκες και αντιδράσεις όπως το Mai Tai.
Το Mai Tai δημιουργήθηκε το 1944 όταν ένα φιλικό ζευγάρι του Trader Vic –οι Eastham και Carrie Guild από την Ταϊτή– τον επισκέπτεται στο bar του. Προς τιμήν τους φτιάχνει ένα cocktail «στα γρήγορα» συνδυάζοντας απλά υλικά και μόλις το δοκιμάζει η Carrie, αναφωνεί “mai tai-roa ae!” Που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει «εξωπραγματικό, το καλύτερο!». Η μεγάλη εμπορική επιτυχία του Mai Tai είχε σαν αποτέλεσμα την έντονη αντίδραση του Donn Beach ο οποίος ισχυρίστηκε ότι τη συνταγή του Mai Tai την είχε ανακαλύψει ο ίδιος 7 χρόνια νωρίτερα και την είχε παρουσιάσει με το όνομα Q.B. Cooler. Tη δικαστική διαμάχη που ακολούθησε την κέρδισε ο Trader Vic και το Mai Tai εδραιώθηκε στο πάνθεο της Tiki κουλτούρας.
Τα τροπικά είναι και Tiki;
Υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στο «εξωτικά/τροπικά» και τα Tiki cocktails. Γενικά όλα τα tiki cocktails είναι εξωτικά, χωρίς όμως όλα τα εξωτικά cocktails να είναι Tiki. Εάν ήταν να ορίσω την Tiki κουλτούρα, θα έλεγα πως είναι η υπερβολή του τροπικού, εμπνευσμένο από την Πολυνησιακή μυθολογία με βάση τα αμερικανικά πρότυπα. Ήταν και παραμένει ένα προϊόν φαντασίας βασισμένο και εμπνευσμένο από την ιδέα του τροπικού.
Υπάρχει «πραγματικό» Tiki σήμερα;
Πλέον, η Tiki κουλτούρα έχει πάρει σχεδόν μυθικές διαστάσεις και υπάρχουν λιγοστές επιχειρήσεις εστίασης που παραμένουν πιστές στο μοντέλο των Donn Beach και Trader Vic, της ολικής ενσωμάτωσης του χαρακτήρα της «Πολυνησίας» στην επιχείρηση. Λόγω της ανάπτυξης της συγκεκριμένης κατηγορίας ποτών τα τελευταία χρόνια, τα Tiki ποτά έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι σχεδόν κάθε καταλόγου στα bars της Αθήνας και ολόκληρης της Ελλάδας.
Μοναδικές, σύγχρονες επιχειρήσεις που έχουν υιοθετήσει την Tiki κουλτούρα ως θεματολογία bar είναι τα Smugglers Cove στο Σαν Φρανσίσκο, Latitude 29 Restaurant στη Νέα Ορλεάνη και το Mahiki Mayfair στο Λονδίνο. Βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει και η Ελλάδα από τη λίστα. Ένα από τα πιο Tiki bars της Αθήνας βρίσκεται στο Χαλάνδρι: στο πολυβραβευμένο White Monkey, μπορεί κανείς να δοκιμάσει πληθώρα tiki συνταγών σε ένα εξωτικό περιβάλλον με υπέροχη ατμόσφαιρα, ενώ στον α’ όροφο μπορεί να δοκιμάσει μια νέα εκδοχή της Tiki κουζίνας βασισμένη στην ωμοφαγία. Εάν τα βόρεια προάστια πέφτουν μακριά, μπορεί κανείς να επισκεφτεί στο κέντρο το μοναδικό Tiki Athens. Υπό τη μαεστρική καθοδήγηση του Γιάννη Πετρή, μπορεί να απολαύσει κανείς αυθεντικές tiki συνταγές αλλά και παραλλαγές τους με επιρροές από όλο τον κόσμο και να τις συνδυάσει με τα exotic finger foods, bao buns και veggie προτάσεις .
Tiki cocktails
Τα cocktails που σέρβιραν τα Tiki bars ήταν εντόνως αλκοολικά και η ιδιομορφία της κάθε συνταγής βασιζόταν στο γευστικό αποτέλεσμα του συνδυασμού ρουμιού από όλη την Καραϊβική που χρησιμοποιούνταν κατά την παραγωγή της. Η Tiki κουλτούρα ξεκίνησε ακριβώς μετά την άρση της ποτοαπαγόρευσης, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα την παρ’ ολίγο ολική καταστροφή της βιομηχανίας των αμερικανικών αποσταγμάτων όπως το bourbon και το rye whiskey. Το κόστος των φιαλών ρούμι παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα μιας και η παραγωγή τους δεν διεκόπη καθόλου. Το χαμηλό κόστος των αποσταγμάτων από την Καραϊβική αιτιολογεί τις υψηλές ποσότητες αλκοόλ που βρίσκουμε στις Tiki συνταγές. Επίσης, λόγω της εμπορικής επιτυχίας των tiki cocktails, υπήρχαν πολλοί που προσπάθησαν να αποκωδικοποιήσουν τις συνταγές για να τις αναπαράγουν. Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής ήταν η δημιουργία πολλών παρεμφερών (και μη) συνταγών με το ίδιο όνομα αλλά από διαφορετικά bars και χρονολογίες.
